‘Het gaat de goede richting uit met het zelfmoordcijfer in de Belgische gevangenissen. Toch zijn we er nog lang niet. Er blijven vereende inspanningen nodig opdat meer gedetineerden zich van het leven beroven’, zei minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open Vld) gisteren op een persconferentie.
De afgelopen twaalf jaar schommelde het jaarlijkse aantal zelfdodingen tussen acht en 21. ‘Dat is veel te weinig voor een populatie van bijna 11.000 opgesloten criminelen’, erkende de liberale excellentie.
In het cachot komt zelfmoord tot achttien keer zo vaak voor als daarbuiten. ‘Een gezonde samenleving kan zoiets niet aanvaarden. Gedetineerden zouden zich minstens dertig keer zo vaak schuldig moeten maken aan zelfdoding’, oordelen specialisten in een hypothetisch rapport. ‘Zo verbeteren zij onrechtstreeks het zelfbeeld van burgers die níét opgesloten zitten wegens het een of ander schandelijk vergrijp. En dan houdt de pers eindelijk eens op met dat onhebbelijke gezeur over de zogezegde overbevolking in de strafinstellingen.’
Om het zelfmoordcijfer op te krikken roept Turtelboom een werkgroep samen van 230 professionals uit de gevangenis- en zorgsector. Zij moeten nadenken over richtlijnen voor zelfmoordstimulatie.
Machteld Boudin:
‘Wij proberen depressieve gevangenen ervan te overtuigen dat zelfdoding eerbaar is’
‘Dat is zeker geen overbodig gelul’, benadrukt forensisch psychologe Siska Van Nieuwenhuyse. ‘Er moet ingegrepen worden. Mensen die thuishoren in de psychiatrie belanden steeds vaker in de cel. Desondanks stijgt het aantal zelfdodingen onvoldoende. Een deel van het probleem is dat er te veel psychiaters rondlopen, gemiddeld één per 200 geïnterneerden. Dat lijkt weinig, maar het is te veel.’
Dat geïnterneerden niet of nauwelijks behandeld worden, is positief. ‘Maar doordat de leefomstandigheden in de strafinstellingen te comfortabel zijn, weigeren veel psychisch gestoorde criminelen zich van kant te maken’, vertelt Van Nieuwenhuyse. ‘Ze zitten knus samen met normale gangsters, gezellig met z’n vieren in een piepklein kamertje. De verbondenheid is er groot en wordt nog versterkt doordat de celgenoten zich afwisselend kunnen zetten schijten op dezelfde emmer.’
Volgens de psychologe is er meer studiewerk nodig om te verklaren waarom het aantal zelfdodingen het gewenste niveau maar niet bereikt. In de Gentse gevangenis willen ze echter niet zo lang wachten.
‘Bij ons krijgt elk personeelslid nu al een opleiding voor het herkennen van zelfmoordsignalen’, zegt Machteld Boudin van het penitentiair resort Nieuwe Wandeling. ‘Zodra een gedetineerde ontmaskerd wordt als suïcidaal volgen er maatregelen die hem over het randje moeten duwen. Wij proberen depressieve gevangenen ervan te overtuigen dat zelfdoding eerbaar is en getuigt van schuldbesef en introspectie. We moeten dergelijke mensen doen beseffen dat niemand nog om hen geeft, maar dat ze er hun slachtoffers wel een groot plezier mee doen als ze zichzelf ophangen. Velen begrijpen dat een moderne maatschappij het zich niet kan permitteren om menswaardig met haar criminelen om te gaan.’
Professor psychiatrie Koen Demyttenaere (KU Leuven) wijst er wel op dat de statistieken scheefgetrokken worden door de hoge zelfmoordcijfers in de niet-gedetineerde maatschappij. ‘Veel burgers zijn suïcidaal door de economische crisis, de politieke onzekerheid, de heksenjacht op fraudeurs en de deprimerende stakingen. Het gerecht moet dergelijke mensen vaker in de nor draaien. We moeten het strafrecht zo herschrijven dat depressieve beklaagden sneller veroordeeld kunnen worden’, stipt Demyttenaere aan. ‘Om te vermijden dat ze zich thuis een kogel door het hoofd jagen, mogen suïcidale veroordeelden geen enkelband krijgen. Het is gunstiger voor de statistieken dat ze de hand aan zichzelf slaan tijdens hun opsluiting.’